Mieszkanie socjalne to mieszkanie wynajmowane przez Urząd Miejski bądź gminę po cenie zazwyczaj o wiele niższej niż wysokości czynszu na rynku komercyjnym. Choć standard tych mieszkań zazwyczaj nie jest wysoki, to jednak wiele rodzin w Polsce ze względu na złą sytuację finansową tylko na nie może sobie pozwolić.
W niektórych sytuacjach mieszkania socjalne mogą wymagać remontu lub dodatkowego urządzenia, choć osoby w szczególnie trudnej sytuacji, na przykład samotne matki bądź osoby starsze, dostają mieszkania gotowe do zamieszkania. Należy mieć jednak świadomość, że takiego mieszkania nie dostaje się od razu, wiele osób latami czeka w kolejce, aż znajdzie się odpowiednie dla nich lokum.
Co do przyznawania nie ma ogólnych zasad, to gminy same ustalają warunki, jednak w wielu wypadkach są one podobne. Przede wszystkim na mieszkanie socjalne szanse mają osoby o bardzo niskich dochodach, niewystarczających do opłacania wynajmu w normalnym mieszkaniu; których pensja czy emerytura nie przekracza około 700 złotych.
Kolejne kryterium to takie, że ubiegająca się o lokal osoba nie może mieć żadnego mieszkania bądź domu w najbliższej okolicy, by jednak móc ubiegać się o mieszkanie socjalne w danym mieście czy gminie trzeba być w nim zameldowanym już od co najmniej kilku miesięcy, a w niektórych przypadkach nawet od pięciu lat.
Duże znaczenie mają także aktualne warunki mieszkaniowe – szczególnie uprzywilejowane są tutaj osoby zamieszkujące małe powierzchnie w wiele osób, głównie rodziny z małymi dziećmi, których warunki mieszkaniowe są szczególnie złe, czyli na przykład brak bieżącej wody bądź zagrzybione ściany.
Istotny jest także stan zdrowia członków rodziny – większą szansę na mieszkanie mają te rodziny, których członkowie przewlekle chorują a warunki mieszkaniowe mogą mieć wpływ na pogorszenie sie stanu ich zdrowia, bądź są niepełnosprawni i aktualne miejsce zamieszkania utrudnia im normalne funkcjonowanie i poruszanie się.
Po szczegółowe informacje dotyczące tego, jakie konkretnie warunki trzeba spełniać by być branym pod uwagę przy rozdziale mieszkań socjalnych, należy się zwrócić bezpośrednio do swojego Urzędu Gminy. Tam też można uzyskać informacje na temat wymaganych formularzy i zaświadczeń, które trzeba do urzędu dostarczyć wraz z podaniem.
Warto przy tym pamiętać, że jeżeli ktoś dostaje już propozycję mieszkania socjalnego i odrzuca ją na przykład ze względu na zły stan budynku bądź względy osobiste, zazwyczaj przesuwany jest na koniec kolejki i jego szanse na otrzymanie kolejnego przydziału znacznie maleją. Niektóre gminy pozwalają jednak na możliwość zamiany mieszkania, jeżeli właściciel znajdzie kogoś kto na taka zamianę się zgodzi.
Nawet jeśli dostanie się już mieszkanie socjalne, umowę podpisuje się na określony czas. Jeżeli sytuacja materialna i życiowa nie poprawi się, umowę tę można przedłużyć. Gmina może także wypowiedzieć wynajem mieszkania, jeśli osoba wynajmująca dostanie w międzyczasie tytuł prawny do jakiegoś innego lokalu i może w nim zamieszkać.